Kasteel Amerongen tot 1673
Kasteel Amerongen wordt voor het eerst in 1286 in historische bronnen genoemd. Destijds was het nog een zogenaamd versterkt huys, waarschijnlijk niet meer dan een enkele versterkte toren. In de loop der eeuwen werd deze toren uitgebreid met gebouwen en torens, zoals te zien is op afbeelding 1. Naast en achter de hoge poorttoren ontstond een samenstelling van afzonderlijke gebouwen. De variërende hoogtes en dakvormen wijzen op verschillende bouwfasen. In 1642 kwam het kasteel in bezit van Godard Adriaan van Reede. Op dat moment was het al verouderd en grotendeels vervallen. Godard Adriaan heeft het kasteel daarom verbouwd. De bouwdelen aan de noordzijde maakten plaats voor een nieuwe vleugel, met op de noordwesthoek een extra toren. Op afbeelding 2 is te zien dat het kasteel na deze verbouwing een min of meer symmetrische vorm kreeg.
Kasteel Amerongen na 1673
In 1672, viel het Franse leger de Republiek binnen. Een groot deel van de Republiek werd bezet, zo ook het dorp Amerongen. In 1673 werd Kasteel Amerongen geplunderd en vervolgens platgebrand. Slechts één toren bleef overeind. Na de verwoesting werd besloten het kasteel opnieuw op te bouwen. De bewaard gebleven toren en de fundering van het oude kasteel vormden de basis voor het nieuwe kasteel. De ruimte waarin je nu staat, is onderdeel van de oude toren. De herbouw begon in 1674 onder toezicht van de vrouw des huizes Margaretha Turnor. In 1680 was het nieuwe kasteel voltooid, ditmaal in de strakke stijl van het Hollands classicisme.
Rampjaar 1672-’73
Op 21 februari 1673 stak het Franse leger van Lodewijk XIV het oude Kasteel Amerongen in brand. Het huis werd geplunderd en vol takkenbossen gestopt zodat het goed zou branden. De directe omgeving van het kasteel, waaronder het park en de boomgaarden werden door soldaten vernietigd. De dorpsbewoners hebben nog geld bij elkaar verzameld om het kasteel te kunnen redden, maar het was tevergeefs.
Dankzij de brieven van Margaretha Turnor is het ongeveer duidelijk hoe de aanloop naar de brand is verlopen. Al in april 1672 begint Margaretha met het veilig stellen van waardevolle spullen, waaronder schilderijen en meubels. Ze huurt een pakhuis in Amsterdam en start met het inpakken van spullen in Den Haag. Het eerste schip met spullen uit Amerongen en Middachten vertrekt in mei uit Elst richting Amsterdam. Begin juni vertrekt een tweede schip met spullen en is bijna al het goed in Amsterdam. Halverwege juni moet ze onverwacht op de vlucht, maar ze was goed voorbereid op wat haar te wachten stond. Margaretha Turnor wist dat er oorlog kwam. In september 1672 kwam de eerste eis van de Hertog van Luxemburg: 3.000 gulden en hooi. Op 30 januari 1673 wordt de secretaris door de intendant van Utrecht gestuurd met een ultimatum: 3.000 gulden of het kasteel wordt afgebrand. En op 15 februari komt een brief van de secretaris: de intendant wil persé 3.000 gulden, anders laat hij het huis springen en vernielt alles
